Redders, slachtoffers en aanklagers, deze, op het eerste oog bijzondere personen, kunnen de effectiviteit van de coaching ondermijnen. Het zijn termen uit de Transactionele Analyse (hierna TA), een psychologisch communicatie model dat inzichtelijk maakt in welke dynamieken coaches en zijn of haar gecoachte kunnen belanden. De grondlegger is Eric Berne (1910-1970) en de theorie is de loop der jaren door vele professionals aangevuld. In de TA wordt de interactie tussen mensen bekeken vanuit de verschillende rollen die zij kunnen innemen. De TA kent de hoofdrollen (ook wel genoemd ego-posities) Ouder, Volwassene en Kind en in de dynamiek die tussen deze rollen ontstaat worden patronen geboren. Een bekend patroon is de dramadriehoek…… Een situatie waarin de redder, het slachtoffer en de aanklager elkaar het leven zuur maken. Coachingsgesprekken nodigen gemakkelijk uit om in dit ‘drama voor drie’ verzeild te raken. Waakzaamheid is dus geboden.

Redden wat er te redden valt …… of niet?!
In (loopbaan)coachgesprekken kan het gebeuren dat gesprekspartners ongewild, onbewust en wisselend de rollen van redder, slachtoffer en of aanklager innemen. Zij laten zich dan verleiden tot het ‘spel’ met de naam de dramadriehoek en dat loopt vaak niet goed af. Het resultaat is wordt niet behaald en het spel leidt tot emoties als teleurstelling en boosheid. Wanneer je als coach bewust blijft observeren wat er in een gesprek gebeurt, kan een drama voorkomen worden.

Als je mij je e-mailadres mailt, ontvang je een uitgebreid artikel over de transactionele analyse en een Pdf met daarin de 10 gouden regels om uit de dramadriehoek te blijven.

De ‘redder’
De redder neemt, goed bedoelt (‘dit heb ik voor jou over’) de verantwoordelijkheden van een ander over en helpt. Hij of zij schat in dat de zelfredzaamheid van de gecoachte te gering is om problemen in te zien, laat staan om ze zelf op- en aan te pakken. De redder ‘werkt’ het hardst in coachingsgesprekken en geeft ongevraagd advies. De vraag: ‘wat moet ik voor jou doen?, staat hoog in zijn vragenlijstje.

De ander (gecoachte) laat het zich aanleunen, kruipt in de slachtofferrol en vindt de ongelijkwaardige positie en de afhankelijkheid (zeker in het begin) best wel prettig. Zo lang het goed gaat, laaft de redder zich in de dankbaarheid van de gecoachte. Als het applaus afneemt of verstomt, leidt dit vaak tot frustratie of zelfs kwaadheid. De rol van aanklager ligt op de loer: ‘heb ik je de afgelopen tijd zo geholpen en nu sla je mijn goede adviezen in de wind en doe je niet wat ik zeg ……….’

Het ‘slachtoffer’
Het slachtoffer is de Calimero die iets niet kan en of zijn of haar verantwoordelijkheid niet wil nemen. Het slachtoffer blijft vaak in het verleden hangen en kan makkelijk opsommen wat hem of haar allemaal is overkomen. In de beleving van het slachtoffer zijn het de omstandigheden of anderen die er de oorzaak van zijn dat hij/zij zich niet senang voelt.

Slachtoffers zijn vaak meesters om anderen voor hun karretje te spannen. Zij vragen en krijgen dus vaak hulp, zeker van redders. Als de reddende engel het in de ogen van slachtoffers niet goed doen, maken zij (stille) verwijten. Zij gaan de rol van ‘aanklager’ vervullen en gaan shoppend op zoek naar een nieuwe reddingsboei.

De ‘aanklager’
De aanklager wil winnen en gelijk krijgen. Als dat dreigt te mislukken gaat de aanklager beschuldigen uiten en verwijten maken. Omdat de gecoachte adviezen niet opvolgt en niet naar de (aan)klagende coach luistert stopt deze het coachingstraject. De aanklager spreekt van ‘stank voor dank’ en bespreekt de gecoachte bestraffend toe: ‘ Jij bent lui of ongemotiveerd, dus ik steek geen energie meer in jou’. Net als bij de redder is ook hier geen sprake van gelijkwaardigheid. Het slachtoffer moet boeten, excuses aanbieden, zich gaan gedragen zoals de aanklager dat wil; ‘jij moet van mij veranderen!’

Laat het geen drama worden!
Een (weinig professionele) coach kan als redder starten en zich tomeloos inspannen voor de gecoachte. Als deze zijn goed bedoelde maar misschien als te dwingend ervaren adviezen naast zich neerlegt, raakt de redder gefrustreerd en is de kans groot dat hij gaat (aan)klagen. Anderzijds, de gecoachte die zich verzet tegen zijn of haar redder, kan de rol van aanklager aannemen. Hij voelt zich ingeperkt (‘ik moet doen wat hij zegt, maar ik wil zelf kiezen’) en gaat vervolgens vluchten en of vechten. De oorspronkelijke aanklager is slachtoffer geworden en het drama een feit en compleet!

Beste HR-basers,
Herkenbaar? Wat zijn jouw tips om het uit de dramadriehoek te blijven?